Wysłane przez administrator w
"CÓŻ JEST ŚWIAT?" TOPOSY, METAFORY I OBRAZY ŚWIATA W PIŚMIENNICTWIE RENESANSU I BAROKU
- odnajdź w utworach pisarzy staropolskich różne wyobrażenia świata i różne sposoby poetyckiego mówienia o nim
- zestaw katalog takich wyobrażeń (np. topos teatru świata, świata-księgi... itd.) i zinterpretuj te, które wydają ci się najważniejsze, najciekawsze, najbogatsze znaczeniowo
- spróbuj odtworzyć wspólne obszary znaczeń w tych wyobrażeniach. Jakie wyobrażenia świata były dominujące w czasach renesansu, a jakie w epoce baroku?
- czy widzisz związki między wyobrażeniami świata i przedstawieniami losu ludzkiego
- jakie doświadczenia biograficzne pisarzy, wydarzenia historyczne lub odkrycia geograficzne i naukowe mogły kształtować sposoby myślenia o świecie
- znajdź w literaturze XIX i XX w. oraz w literaturze najnowszej przykłady obrazów świata i refleksji nad jego istotą. Porównaj je z wyobrażeniami w literaturze dawnej.
Utwory literackie:
Utwory Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Mikołaja Kochanowskiego, Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, Sebastiana Grabowieckiego, Daniela Naborowskiego, Kaspra Miaskowskiego, Heronima Morsztyna, Jana Andrzeja Morsztyna, Zbigniewa Morsztyna, Wespazjana Kochowskiego, Wacława Potockiego, Stanisława Herakliusza Lubomirskiego.
Antologie (do wykorzystania jako materiały pomocnicze):
Helikon sarmacki. Wątki i tematy polskiej poezji barokowej. Wybór, wstęp i komentarz A. Vincenz. Opracowanie tekstów i bibliografii M. Malicki, Wrocław 1989.
Antologia angielskiej poezji metafizycznej XVII stulecia. Wyboru dokonał, przełożył, wstępem opatrzył i opracował S. Barańczak, Warszawa 1991.
Antologia polskiej poezji metafizycznej epoki baroku. Opracował i wstępem poprzedził K. Mrowcewicz, Warszawa 1993.
Poeci polskiego baroku. Opracowały J. Sokołowska, K. Żukowska t. 1-2, Warszawa 1965.
Poeci renesansu, oprac. J. Sokołowska, Warszawa 1959.
Opracowania:
E. R. Curtius, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłumaczenie i opracowanie A. Borowski, Kraków 1997, r. VII, cz. 5, r. XVI, s. 7-10.
J. K. Goliński, Vanitas. O marności w literaturze i kulturze dawnej, Warszawa 1996. R. IV.
M. Hanusiewicz, Święte i zmysłowe w poezji religijnej polskiego baroku, Lublin 1998, r. I, cz. 1.
Inspiracje platońskie literatury staropolskiej, pod red. A. Nowickiej-Jeżowej i P. Stępnia, Warszawa 2000, (tu P. Stępień, "Na niebie wszystkie rzeczy dobrze są zrządzone" - harmonia wszechświata a mikrokosmos folwarku).
J. Kotarska, Theatrum mundi. Ze studiów nad poezją staropolską, Gdańsk 1998 (szczeg. r. Barokowe wersje toposu theatrum mundi)
D. C. Maleszyński, Człowiek w tekście. Formy istnienia według literatury staropolskiej, Poznań 2002 ("Trzy światy" piśmiennictwa staropolskiego a zadania interpretacyjne tematologii)
T. Michałowska, Kochanowskiego poetyka przestrzeni [w:] tejże, Poetyka i poezja, Warszawa 1982
J. Pelc, Barok - epoka przeciwieństw, Warszawa 1993, cz. III, r. 2,8, 9,10
J. Pelc, Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej, Warszawa 2001 (lub wyd. wcześniejsze), cz. II, r. 3
J. Sokołowska, Dwie nieskończoności. Szkice o literaturze barokowej Europy, Warszawa 1978, r. I
G. Urbański, Natura i łaska w poezji polskiego baroku, Kielce 1996, r. II.
"SWÓJ" I "OBCY" W PROZIE POLSKIEJ XIX i XX WIEKU.
- Na podstawie kilku wybranych utworów przedstaw występujące w nich postaci, do których można odnieść kategorie "swojskości" i "obcości".
- Czym kierowałeś się, dokonując wyboru tych postaci?
- Według jakich zasadniczych kryteriów wyodrębniane są kategorie swojskości i obcości? Wymień inne kategorie bliskie im znaczeniowo.
- Co dominuje w określaniu pojęcia "obcości", a co "swojskości"? Z czyjej perspektywy - w wybranych przez ciebie utworach - postaciom przypisywane są cechy swojskości i obcości?
- Zjawisko stereotypowości w przedstawianiu "swoich" i "obcych". Jakie literackie sposoby przełamywania stereotypów zaobserwowałeś w wybranych utworach?
- Według jakich kryteriów (np. politycznych, historycznych, narodowych, etycznych) wartościowane są "swojskość" i "obcość" w wybranych przez Ciebie utworach?
- Czy postaci "swoich" i "obcych" przedstawiane są w kategoriach konfliktu i zgody?
- W jakich przestrzeniach i środowiskach są umieszczane te postaci?
- Jakimi metodami przeprowadzana jest ich charakterystyka? Opisz środki stylistyczne i formy kompozycyjne stosowane przy ich prezentacji.
Utwory:
Eliza Orzeszkowa, Meir Ezofowicz
Eliza Orzeszkowa, Dziurdziowie
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem
Aleksander Świętochowski, O życie (nowele)
Maria Konopnicka, Mendel Gdański
Stefan Żeromski, Echa leśne
Ksawery Pruszyński, Karabela z Meschedu (nowele)
Czesław Miłosz, Dolina Issy
Julian Stryjkowski, Austeria
Włodzimierz Odojewski, Zasypie wszystko, zawieje
Tadeusz Konwicki, Kronika wypadków miłosnych
Tadeusz Konwicki, Bohiń
Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat
Henryk Grynberg, Drohobycz, Drohobycz
Paweł Huelle, Weiser Dawidek
Stefan Chwin, Hanemann
Uwaga: lista ta ma charakter otwarty; piszący może zaproponować utwory na niej nie uwzględnione.
Opracowania i eseistyka:
Jan Błoński, "Dolina Issy" [w tegoż:] Miłosz jak świat, Kraków 1998.
Alina Brodzka, Maria Konopnicka,Warszawa 1975 lub wydania wcześniejsze, seria Profile.
Tadeusz Bujnicki, Sienkiewiczowski obraz konfliktu polsko-ukraińskiego w "Ogniem i mieczem" [w:] Literackie kresy i bezkresy: księga ofiarowana profesorowi B. Hadaczkowi, red. Katarzyna R. Łozowska i Ewa Tierling, Szczecin 2000.
Przemysław Czapliński, Piotr Śliwiński, Literatura polska 1976-1998, Kraków 1999.
Przemysław Czapliński, Tadeusz Konwicki, Poznań 1994.
Aleksander Hertz, Żydzi w kulturze polskiej, Warszawa 1988.
Maria Janion, Cierń i róża Ukrainy, "Znak" nr 9, 1989.
Edmund Jankowski, Eliza Orzeszkowa, Warszawa 1988 lub wydania wcześniejsze, rozdział: Meir i jego potomstwo.
Krzysztof Kłosiński, Mimesis w chłopskich powieściach Elizy Orzeszkowej, Katowice 1990, fragmenty rozdziału II p.t. Powieść ludowa (s. 90-93) i "Dziurdziowie" (s. 101-107) oraz fragment rozdziału IV p.t. Studia o gusłach (s. 168-175).
Julian Krzyżanowski, Twórczość Henryka Sienkiewicza, Warszawa 1976, rozdział: Trylogia - powieść o wieku XVII.
Jan Józef Lipski, Dwie ojczyzny, dwa patriotyzmy, [w tegoż:] Tunika Nessosa: szkice o literaturze i o nacjonalizmie, Warszawa 1992.
Czesław Miłosz, Szukanie ojczyzny, Kraków 1996 lub wydanie wcześniejsze - zwłaszcza Miejsca utracone.
Samuel Sandler Wstęp [do:] Aleksander Świętochowski, Nowele i opowiadania, Wrocław 1965 (BN I 185).
Dorota Sapa, Między polską wyspą a ukraińskim morzem, Kraków 1998, zwłaszcza rozdziały I (s. 11-45) i III (s. 85-183).
Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. Józef Bachórz i Alina Kowalczykowa, Wrocław 2002 lub wydania wcześniejsze (hasła: Kozak Hajdamaczyzna; Niemiec, Rosjanin, Ukraina, Żyd).
Swoi i obcy w literaturze i kulturze, red. Elżbieta Rzewuska, Lublin 1997 - tu zwłaszcza: Sabina Magierska, Swój i obcy - relacja poznawcza; Anna Nasalska, Twarz obcego (O twórczości Tadeusza Konwickiego); Bogumiła Kaniewska, "Zostałem pisarzem zmarłych..." (O pisarstwie Henryka Grynberga).
Tomasz Szarota, Niemcy i Polacy: wzajemne postrzeganie i stereotypy, Warszawa 1996.
Zygmunt Szweykowski, "Trylogia" Sienkiewicza, Poznań 1973.
Stanisław Uliasz, Obrazy Ukrainy i Ukraińców w literaturze polskiej [w tegoż:] O literaturze kresów i pograniczu kultur, s. 182-208, Rzeszów 2001.
Ewa Wiegandt, Austria felix, Poznań 1988, rozdział III.
Marek Zaleski, Chłopiec imieniem Tomasz, [w:] Czesław Miłosz, Dolina Issy, Kraków 2002 lub wydanie wcześniejsze, seria Lekcja Literatury.
ARS EPISTOLANDI, CZYLI SZTUKA PISANIA LISTÓW
Wybierz jedno z dwu równorzędnych zadań:
1. Omów twórczość epistolarną (całą korespondencję lub wybrany blok listów) jednego z podanych pisarzy, kierując się poniższymi pytaniami i dyspozycjami:
- list jako gatunek; czy list należy do obszaru sztuki użytkowej, czy do literatury
- poetyka listu; jakie są wyznaczniki twórczości epistolarnej
- jak się ma list do listu poetyckiego, powieści w listach
- czy listy wielkich pisarzy stanowią materiał biograficzny, czy autonomiczne dzieło sztuki
- jak listy poszerzają naszą wiedzą o pisarzu; co nas w listach zaskakuje, a co utwierdza wiedzę zastaną
- jak napisany jest list (jak przedstawia się nadawca, jak kształtuje swego odbiorcę, co jest treścią listu; jakie elementy listu tworzą konwencję epistolarną: tytulatura? sygnatura?)
- list jest wyznaniem czy kreacją; czy list może kompromitować autora, czy może go wybielić
- czy informacje przekazane w listach podlegają weryfikacji; jak tego dokonać i czy warto to robić
- jak wygląda relacja twórczość epistolarna - twórczość artystyczna; czy listy i dzieła fikcjonalne pisze się w ten sam sposób, tym samym stylem
2. Porównaj listy dwu autorów piszących w tej samej epoce lub w różnych czasach, zwracając uwagę na następujące kwestie:na jakie zjawiska trzeba zwrócić uwagę charakteryzując styl listów
- czy styl listu wiąże się ze stylem indywidualnym autora czy raczej ze stylem epoki
- wskaż epoki literackie, które sprzyjają pisaniu listów
- czy autorzy listów (np. romantycznych) liczą się z tym, że będą czytani przez innego odbiorcę niż bezpośredni adresat
- -jak (projektowana) sytuacja publicznej lektury zaznacza się w intymny pisaniu
Twórczość epistolarna (do wyboru):
I. Krasicki, Korespondencja, z papierów po L. Bernackim wydali Z. Goliński, M. Klimowicz, R. Wołoszyński, pod red. T. Mikulskiego, t.1-2. Wrocław 1958; A. Mickiewicz, Dzieła, pod red. J. Krzyżanowskiego, t. XIV, XV, XVI: Listy. Warszawa 1955 (Wydanie Jubileuszowe); tegoż, Listy, dedykacje, notaty nie objęte wydaniem książkowym, oprac. S. Pigoń. Warszawa 1964; Korespondencja filomatów (1817-1823), wybór i oprac. M. Zielińska. Warszawa 1989; Korespondencja filomatów. Wybór, oprac. Z. Sudolski, Wrocław 1999; Z. Krasiński, Listy do ojca, oprac. i wstęp S. Pigoń. Warszawa 1963; tegoż, Listy do Jerzego Lubomirskiego, oprac. i wstęp Z. Sudolski. Warszawa 1965; tegoż, Listy do Adama Sołtana, oprac. i wstęp Z Sudolski. Warszawa 1970; tegoż, Listy do Konstantego Gaszyńskiego, oprac. i wstęp. Z. Sudolski. Warszawa 1971; tegoż, Listy do Delfiny Potockiej, oprac. i wstęp Z. Sudolski. Warszawa 1975; tegoż, Listy do Koźmianów, oprac. i wstęp Z. Sudolski. Warszawa 1977; tegoż, Listy do Stanisława Małachowskiego ,oprac. i wstęp Z. Sudolski. Warszawa 1979; tegoż, Listy do Henryka Reeve, tłum. A. Olędzka-Frybesowa, oprac. i wstęp P. Hertz. Warszawa 1980; tegoż, Listy do... Augusta Cieszkowskiego, t.1-2, oprac. i wstęp Z. Sudolski Warszawa 1988; tegoż, Listy. Wybór, wstęp Z. Sudolski. Wrocław 1997; J. Słowacki, Korespondencja, oprac. E. Sawrymowicz, t.1-2. Wrocław 1962-63; W kręgu bliskich poety. Listy rodziny Juliusza Słowackiego. Oprac. S. Makowski i Z. Sudolski, pod red. E. Sawrymowicza. Warszawa 1960; C. Norwid, Pisma wszystkie, oprac. J.W. Gomulicki, t.8, 9, 10: Listy. Warszawa 1971; N. Żmichowska, Listy, oprac. M. Romankówna, t.1-3. Wrocław 1957-67; J. I. Kraszewski, Listy do rodziny 1820-1863. Część I. W kraju, oprac. W. Danek, Kraków 1982; część II. Na emigracji, oprac. S. Burkot, Wrocław 1993; E. Orzeszkowa, Listy zebrane, oprac. E. Jankowski, t.1-9. Wrocław 1954-81; H. Sienkiewicz, Listy, (t.1), cz.1-2, wstęp J. Krzyżanowski, oprac. M. Bokszczanin, konsultant M. Korniłowicz. Warszawa 1977; tegoż, Listy, t.2, cz. 1-3, oprac., wstęp i przypisy M. Bokszczanin. Warszawa 1996; B. Prus, Listy, oprac. K. Tokarzówna, Warszawa 1959; M. Konopnicka, Korespondencja, kom. red. K. Górski i inni, t.1-4. Wrocław 1971-1975; S. Witkiewicz, Listy do syna, oprac. B. Danek-Wojnowska i A. Micińska. Warszawa 1969; G. Zapolska, Listy, zebrała S. Linowska, red. M. Fik, wstęp E. Krasiński, t.1-2. Warszawa 1970; B. Schulz, Proza, wstęp A. Sandauer, oprac. listów J. Ficowski. Kraków. 1964; tegoż, Księga listów, zebrał, oprac., wstępem, przypisami i aneksem opatrzył J. Ficowski. Kraków 1975; A. J. Iwaszkiewiczowie, Listy 1922-1926, oprac. M. Bojanowska, E. Cieślak, wstęp T. Burek. Warszawa 1998; Cz. Miłosz, Zaraz po wojnie. Korespondencja z pisarzami 1945-1950, pod red. J. Illga, przy współpracy D. Wojdy i K. Kasperka, konsultacja naukowa A. Fiut, przypisy A. Fiut, K. Kasperek, kalendarium Z. Zblewski. Kraków 1998; H. Poświatowska, Dzieła, t. 4: Listy, pod red. M. Roli i B. Górskiej. Kraków 1998; "Kochane Zwierzątka..."Listy Zbigniewa Herberta do przyjaciół - Magdaleny i Zbigniewa Czajkowskich, do druku podała i komentarzem opatrzyła Magdalena Czajkowska. Warszawa 2000; tegoż, Listy do Muzy. Prawdziwa historia nieskończonej miłości. Gdynia 2000; Z. Herbert, H. Elzenberg, Korespondencja 1951-1966, red. i posłowie B. Toruńczyk. Warszawa 2002; Z. Herbert, J. Zawieyski, Korespondencja 1949-1967, wstęp J. Łukasiewicz, do druku przygotował i przypisami opatrzył P. Kądziela. Warszawa 2002.
Bibliografia przedmiotowa:
A.Aleksandrowicz, Preromantyczne listowanie jako forma ekspresji uczuć. "Pamiętnik Literacki" 1993, nr 2
M. Bieńczyk, Czarny człowiek. Krasiński wobec śmierci. Warszawa 1990.
G. Borkowska, Nierozważna i nieromantyczna. O Halinie Poświatowskiej. Kraków 2001. K. Cysewski, Uwagi o listach Cypriana Norwida. "Studia Norwidiana" 1985-1986, nr 3-4.
M. Czermińska, Pomiędzy listem a powieścią. "Teksty" 1975, nr 4.
E. Dąbrowicz, Cyprian Norwid. Osoby i listy. Lublin 1997.
B. Garszczyńska, Epistolografia Ignacego Krasickiego. Słupsk 1997.
M. Janion, Tryptyk epistolograficzny, (w:) tejże, Romantyzm. Studia o ideach i stylu. Warszawa 1969.
E. Jankowski, Razem czy ? Konopnicka - Orzeszkowa, (w:) . Studia i portret. Warszawa 1994
Kałkowska, Struktura składniowa listu. Wrocław 1982.
Martuszewska, List, pamiętnik i dziennik w strukturze powieści pozytywistycznej. "Teksty" 1975, nr 4.
P. Matuszewska, List poetycki, (w:) Słownik literatury polskiego Oświecenia, pod red. T. Kostkiewiczowej. Wrocław 1977
K. Mroczek, Tytulatura w korespondencji staropolskiej jako problem stosunku między nadawcą a odbiorcą. "Pamiętnik Literacki" 1978, nr 2
M. Piechota, List, (w:) Słownik literatury polskiej XIX wieku, pod red. A. Kowalczykowej i J. Bachórza. Wrocław 1991
W. Pusz, Echa listów z wierszami Ignacego Krasickiego. "Prace Polonistyczne", seria XXXIX. 1983.
S. Skwarczyńska, Teoria listu. Lwów 1937.
S. Skwarczyńska, Wokół teorii listu, (w:) tejże, Pomiędzy historią a teorią literatury. Warszawa 1975
Z. Sudolski, Korespondencja Zygmunta Krasińskiego. Studium monograficzne. Warszawa 1968.
Z. Sudolski, Główne tendencje w rozwoju epistolografii romantycznej w Polsce (Mickiewicz-Krasiński-Słowacki). "Przegląd Humanistyczny" 1987, nr 2.
G. Szelwach, Korespondencja Adama Mickiewicza z Joachimem Lelewelem. "Napis", seria III. 1997
Sztuka pisania. O liście polskim w wieku XIX, pod red. J. Sztachelskiej i E. Dąbrowicz. Białystok 2000
W. Weintraub, Korespondencja Krasińskiego z Reeve’em jako dokument i jako literatura,
(w: ) tegoż, Od Reja do Boya. Warszawa 1977.
K. Ziemba, Salomea Bécu i młody Słowacki. Imitacja, dialog i konflikt wyobraźni matki i syna, (w:) Wyobraźnia jako jaźń twórcza. Studia z etyki, literatury i sztuki, pod red. E. Podrez i A. Czyża. Warszawa 2002
ZMIERZCH FIKCJI? CZY ŻYJEMY W KULTURZE DOKUMENTU OSOBISTEGO?
Literatura dokumentu osobistego wśród innych gatunków. Czy różne odmiany prozy niefikcjonalnej (dziennik, autobiografia, esej, reportaż, wywiad, felieton) znajdują się w centrum, czy na peryferiach współczesnej literatury?
Dawne tradycje prozy dokumentalnej (relacja z podróży, pamiętnik, dialog, sylwa).
"Kariera autentyku" a przemiany prozy powieściowej - literackie naśladowanie form użytkowych, rozkład powieści fabularnej, autotematyzm, eseistyczne rozważania w narracji.
Czy literatura lat ostatnich (I. Filipiak, P. Huelle, A. Stasiuk, O. Tokarczuk, T. Tryzna) jest zapowiedzią powrotu prozy fikcjonalnej?
"Pisma osobiste" jako poszukiwanie lub budowanie tożsamości.
Różne typy postaw autorskich (obserwacja zewnętrznych wydarzeń, wyznanie duchowych rozterek, refleksyjna analiza zjawisk, gra konwencjami).
Jakie warunki społeczne, historyczne, obyczajowe sprzyjają popularności form dokumentalnych?
Jak zmienia się społeczna rola pisarza w związku z rozkwitem literatury faktu i form autobiograficznych?
Czy karierze dokumentu towarzyszą istotne zmiany w charakterze publiczności literackiej?
Oddziaływanie form artystycznych na poetykę tekstów użytkowych (elementy kreacji literackiej w dwudziestowiecznych reportażach, dziennikach, esejach).
Jaki wpływ na rozwój i popularność form dokumentalnych mają nowoczesne środki przekazu (prasa, radio, telewizja, internet)?
Mit i kult autentyzmu w kulturze masowej (wywiad, talk-show, reality-show).
Utwory do wyboru:
J. Baczak, Zapiski z nocnych dyżurów; A. Bobkowski, Szkice piórkiem; M. Białoszewski, Pamiętnik z powstania warszawskiego, Zawał; K. Brandys, Nierzeczywistość; T. Breza, Spiżowa brama; M. Dąbrowska, Dzienniki; J. Czapski, Wspomnienia starobielskie; H. Elzenberg, Kłopot z istnieniem. Aforyzmy w porządku czasu; W. Gombrowicz, Dziennik; H. Grynberg, Dziedzictwo, Prawda nieartystyczna; Z. Herbert, Labirynt nad morzem; G. Herling-Grudziński, Dziennik pisany nocą; A. Kamieńska, Notatnik 1965-1972, Notatnik 1973-1979; R. Kapuściński, Cesarz, Lapidaria, Imperium, Heban; T. Konwicki, Kalendarz i klepsydra, Wschody i zachody księżyca, Nowy Świat i okolice; J. Korczak, Pamiętnik; H. Krall, Zdążyć przed panem Bogiem, Sublokatorka; K. L. Koniński, Ex labiryntho [Pamiętnik medytacyjny]; Cz. Miłosz, Ziemia Ulro, Rodzinna Europa, Rok myśliwego; K. Moczarski, Rozmowy z katem; Z. Nałkowska, Dzienniki czasu wojny; M. Nowakowski, Raport o stanie wojennym, Notatki z codzienności; J. Pilch, Bezpowrotnie utracona leworęczność; T. Różewicz, Przygotowanie do wieczoru autorskiego; J. J. Szczepański, Przed nieznanym trybunałem; L. Tyrmand, Dziennik 1954; A. Wat, Mój wiek. Pamiętnik mówiony, Dziennik bez samogłosek; S. Wyszyński, Zapiski więzienne.
Opracowania do wyboru:
B.Bakuła, Co się stało z fabułą? Zmierzch fabuły?, w: tenże, Oblicza autotematyzmu, Poznań 1991.
E. Balcerzan, Powracająca fala autobiografizmu, w: tenże, Kręgi wtajemniczenia, Kraków 1982.
Z. Bauer, Gatunki dziennikarskie, w: tenże, Dziennikarstwo i świat mediów, red. Z. Bauer, E. Chudziński, wyd. 2, Kraków 2000.
T. Burek, Zamiast powieści, Warszawa 1971.
A. Cieński, Pamiętniki i autobiografie światowe, Wrocław 1992.
P. Czapliński, Wobec literackości: Przygoda antyfikcji oraz Wobec literackości (1): Metafikcja i powrót fabuły, w: tenże, Ślady przełomu. O prozie polskiej 1976-1996, Kraków 1997.
M. Czermińska, Autobiografia i powieść czyli Pisarz i jego postacie, Gdańsk 1987.
M. Czermińska, Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie, Kraków 2000.
H. Dziechcińska, O staropolskich dziennikach podróży, Warszawa 1991.
Dziennik, pamiętnik, notatnik literacki. Studia i szkice o piśmiennictwie polskim XX wieku, red. W. Wójcik, Katowice 1991.
W. Głowala, Próba teorii eseju literackiego, "Prace Literackie" 1965, t. 7.
M. Głowiński, Dokument jako powieść, w: Narracje literackie i nieliterackie, Kraków 1997.
Z. Jarosiński, Proza dokumentu osobistego, w: Sporne sprawy polskiej literatury współczesnej, red. A. Brodzka, L. Burska, Warszawa 1998.
J. Jarzębski, Kariera autentyku, w: tenże, Powieść jako autokreacja, Kraków 1984.
J. Kandziora, Zmęczeni fabułą. Narracje osobiste w prozie po roku 1976, Wrocław 1993.
M. Kita, Wywiad prasowy. Język - gatunek - interakcja, Katowice 1988.
J. Klejnocki, J. Sosnowski, Tryumfalny powrót fabuły, w: ciż, Chwilowe zawieszenie broni. O twórczości pokolenia "brulionu" (1986-1996), Warszawa 1996.
A. S. Kowalczyk, W kręgu poetyki eseju, w: tenże, Kryzys świadomości europejskiej w eseistyce polskiej lat 1945-1977 (Vincenz - Stempowski - Miłosz), Warszawa 1990.
Ph. Lejeune, Pakt autobiograficzny, "Teksty" 1975, nr 5, przeł. A. W. Labuda.
Ph. Lejeune, Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii, Kraków 2001.
R. Lubas, Style wypowiedzi pamiętnikarskiej, Kraków 1983.
R. Lubas-Bartoszyńska, Między autobiografią a literaturą, Warszawa 1993.
J. Maziarski, Anatomia reportażu, Kraków 1996.
Cz. Niedzielski, O teoretycznoliterackich tradycjach prozy dokumentalnej (podróż - powieść - reportaż), Toruń 1966.
R. Nycz, Sylwy współczesne. Problem konstrukcji tekstu, wyd. 2, Kraków 1996.
Polski esej. Studia, red. M. Wyka, Kraków 1991.
Reportaż. Wybór tekstów z teorii gatunku, wybór i oprac. K. Wolny, Rzeszów 1992.
J. Smulski, Autobiografizm jako postawa i jako strategia artystyczna. Na materiale współczesnej prozy polskiej, "Pamiętnik Literacki" 1988, z. 4.
P. Stasiński, Poetyka i pragmatyka felietonu, Wrocław 1988.
J. Tomkowski, Dwie dekady z esejem, w: Sporne sprawy polskiej literatury współczesnej, red. A. Brodzka, L. Burska, Warszawa 1998.
J. Trzynadlowski, List i pamiętnik. Dwie formy wypowiedzi osobistej, w: tenże, Małe formy literackie, Wrocław 1977.
K. Wolny, O poetyce współczesnego reportażu polskiego (1945-1985), Rzeszów 1991.
T. Wroczyński, Esej - zarys teorii gatunku, "Przegląd Humanistyczny" 1986, z. 5/6.
K. Wyka, Pogranicze powieści, Warszawa 1948.
Z. Ziątek, Wiek dokumentu. Inspiracje dokumentarne w polskiej prozie współczesnej, Warszawa 1999.
R. Zimand, O literaturze dokumentu osobistego w ogóle a diarystyce w szczególności, w: tenże, Diarysta Stefan Ż., Wrocław 1990.
RÓŻNE ŚRODOWISKA - RÓŻNE SPOSOBY KOMUNIKOWANIA SIĘ
Nagraj i zapisz jak najwięcej wypowiedzi reprezentujących wybraną środowiskową odmianę języka polskiego. Może to być np. gwara uczniów szkół średnich, miłośników określonego stylu muzyki rozrywkowej, kibiców sportowych, żeglarzy, informatyków-komputerowców, karciarzy, miłośników bestsellerów wydawniczych (np. serii o Harrym Potterze) czy gier komputerowych, internautów, itp.
Przyjrzyj się dokładnie zarejestrowanym wypowiedziom; zwróć uwagę na charakterystyczne cechy ich fonetyki, słownictwa, frazeologii, słowotwórstwa, fleksji i składni.
Na podstawie zebranego materiału sporządź słowniczek wyrazów i związków frazeologicznych charakterystycznych dla wybranej przez Ciebie odmiany języka.
Do słowniczka dołącz monograficzne opracowanie, w którym uwzględnisz m.in. omówienie następujących problemów:
czym różni się opisywany przez Ciebie socjolekt od języka ogólnego? (uwzględnij przy tym jego organizację fonetyczną, leksykalno-frazeologiczną, słowotwórczą i składniową)
jakie środki językowe służą w nim do spełniania podstawowych aktów mowy (powitania, pożegnania, pozdrowienia, prośby, żądania, odmowy itp.)?
jakie funkcje pełni omawiany socjolekt? jakie środki językowe służą poszczególnym funkcjom?
wskaż w badanej odmianie języka elementy wartościujące; do jakich poziomów języka należą i jaką pełnią funkcję?
czy omawiana przez Ciebie gwara środowiskowa wywiera wpływ na język ogólny? jakie elementy do niej należące przeniknęły do języka ogólnego?
czy badany socjolekt znalazł odzwierciedlenie w literaturze pięknej? w jakich utworach i w jakim celu został tam użyty? (omów ten problem na wybranym przykładzie)
Opracowania ogólne:
S. Grabias, Język w zachowaniach społecznych, Lublin 1994.
S. Grabias, Środowiskowe i zawodowe odmiany języka - socjolekty, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin 2001.
B. Wieczorkiewicz, O gwarach środowiskowych, "Poradnik Językowy" 1961, s. 225-232.
A. Wilkoń, Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Katowice 1987.
Opracowania szczegółowe:
W. Budziszewska, Żargon ochweśnicki, Warszawa 1957.
D. Buttler, Słownictwo środowiskowo-emocjonalne we współczesnej polszczyźnie, "Poradnik Językowy" 1959 / 1-2.
A. Cegieła, Polskie słownictwo teatralne 1765-1965, Wrocław 1992.
A. Cegieła, Polski słownik terminologii i gwary teatralnej, t. 1, Wrocław 1992.
K. Czarnecka, H. Zgółkowa, Słownik gwary uczniowskiej, Poznań 1991.
W. Dynak, O słownictwie i metaforyce łowieckiej, [w:] Kultura, literatura, folklor. Prace ofiarowane Cz. Hernasowi w 60-lecie urodzin i 40-lecie pracy naukowej, pod red. M. Graszewicza i J. Kolbuszewskiego, Warszawa 1988.
S. Gajda, Rozwój polskiej terminologii górniczej, Opole 1976.
S. Hoppe, Słownik języka łowieckiego, Warszawa 1970.
L. Kaczmarek, T. Skubalanka, S. Grabias, Słownik gwary studenckiej, Wrocław 1974, wyd. II Lublin 1994.
S. Kania, Grypsera, "Poradnik Językowy" 1972, s. 597-602.
S. Kania, Polska gwara żołnierska lat 1914-1939, Zielona Góra 1978.
E. Kołodziejek, Gwara środowiska marynarzy na tle subkultury marynarskiej, Szczecin 1994.
J. Ożdżyński, Polskie współczesne słownictwo sportowe, Wrocław 1970.
J. Ross, Z dziejów polskiego słownictwa lekarskiego, "Język Polski" 1965, z. 4.
K. Stępniak, Słownik gwar środowisk dewiacyjnych, Warszawa 1986.
R. Tokarski, Uwagi o gwarze wędkarskiej, "Poradnik Językowy" 1977, z. 3.
J. Tuwim, Polski słownik pijacki i antologia bachiczna, Warszawa 1935.
M. Zarębina, Słownictwo studenckie, [w:] Dialektologia. Onomastyka. Stylistyka. Materiały z sesji naukowej w 80-lecie urodzin prof. dra E. Pawłowskiego, pod red. M. Zarębiny, Kraków 1984.
"KOSTIUM" W TEATRZE - UMOWNOŚĆ I KONWENCJA; SPOSOBY ICH PRZEKRACZANIA WE WSPÓŁCZESNYCH INSCENIZACJACH TEATRALNYCH
Omów zagadnienia, koncentrując się na kwestiach dotyczących tekstu dramatycznego (cz. I) lub inscenizacji (cz. II).
I. Tekst dramatyczny: "kostium" (np. tematyka, stylizacja) jako pretekst, gra konwencjami (niekoherentność stylistyczna).
II. Inscenizacja:
uwspółcześnianie interpretacyjne
interpretacja jako przesunięcie znaczeniowe
tzw. teatr aluzji
anachronizm w plastyce teatralnej - odrzucenie zasady historyzmu (np. Szekspir we
frakach, Wesele jako szopka, scenografia "syntetyczna", synkretyzm form)
zmiana konwencji gry aktorskiej.
Dramaty do wyboru (do cz. I):
Ajschylos: Oresteja
Sofokles: Antygona
Eurypides: Elektra
Jan Kochanowski: Odprawa posłów greckich
William Szekspir: Hamlet, Król Lir, Sen nocy letniej, Burza, Miarka za miarkę, Juliusz Cezar
Molier: Świętoszek
Pedro Calderon de la Barca - Juliusz Słowacki: Książę niezłomny
Zygmunt Krasiński: Nie-Boska komedia, Irydion
Nikołaj Gogol: Rewizor
Aleksander Fredro: Mąż i żona
Gabriela Zapolska: Moralność pani Dulskiej
Stanisław Wyspiański: Wesele, Wyzwolenie, Akropolis, Powrót Odysa
Stanisław Ignacy Witkiewicz: Jan Karol Maciej Wścieklica, Szewcy, Oni
Witold Gombrowicz: Iwona, księżka Burgunda, Operetka
George Bernard Shaw, Święta Joanna
Jean Giraudoux: Wojny Trojańskiej nie będzie, Elektra
Eugene O’Neill: Żałoba przystoi Elektrze
Jean-Paul Sartre: Muchy
Tadeusz Różewicz: Kartoteka
Friedrich Dürrenmatt: Romulus Wielki
Bertolt Brecht: Kariera Artura Ui
Janusz Głowacki: Antygona w Nowym Jorku
Ivo Bresan: Przedstawienie "Hamleta" we wsi Głucha Dolna
Sławomir Mrożek: Tango, Miłość na Krymie
Inscenizatorzy (i ich spektakle) do wyboru (do cz. II):
Max Reinhardt; Wsiewołod Meyerhold; Leon Schiller; Edmund Wierciński; Bohdan Korzeniewski; Roman Zawistowski; Jerzy Kreczmar; Krystyna Skuszanka; Jerzy Krasowski; Adam Hanuszkiewicz; Konrad Swinarski; Zygmunt Hübner; Kazimierz Kutz; Andrzej Wajda; Jerzy Grzegorzewski; Krystian Lupa; Mikołaj Grabowski; Anna Augustynowicz; Piotr Cieplak; Grzegorz Jarzyna; Krzysztof Warlikowski.
Opracowania:
M.O. Bieńka, Giraudoux w teatrze polskim, Warszawa 1977.
J. Błoński, Romans z tekstem, Kraków 1981.
W. Brumer, Tradycja i styl w teatrze, Warszawa 1986.
E. Csató, Paradoks o reżyserze, Warszawa 1970.
M. Fik, Trzydzieści pięć sezonów. Teatry dramatyczne w Polsce w latach 1944-1979, Warszawa 1981.
M. Fik, Topos (?) antyczny w polskim teatrze, w: Topika antyczna w literaturze polskiej, red. A. Brodzka, E. Sarnowska-Temeriusz, Wrocław 1992.
M. Fik (oprac.), Przeciw konwencjom. Antologia tekstów o teatrze polskim i obcym od Antoine’a po czasy współczesne (1887-1990), wybór, red. i koment. M. Fik, Warszawa 1994.
J. Godlewska, Najnowsza historia teatru polskiego, Wrocław 1999.
K. Gonet, Jak by to powiedzieć... Rozmowy z Krystianem Lupą. Kraków 2002.
A. Grodzicki, Reżyserzy polskiego teatru, Warszawa 1979.
A. Hausbrandt, Antygono - idź do klasztoru, "Scena" 1990, nr 4-6.
Zygmunt Hübner, Sztuka reżyserii, Warszawa 1982.
M. Jankowiak, Misterium Dionizosa. Ironiczny dialog Wyspiańskiego z romantyzmem, Bydgoszcz 1998.
B. Korzeniewski, O wolność dla pioruna... w teatrze, Warszawa 1973.
J. Kosiński, Kształt teatru, PIW, Warszawa 1972.
J. Kott, Szkice o Szekspirze, Warszawa 1962, lub tegoż, Szekspir współczesny, Warszawa 1965, Kraków 1990, lub tegoż, Pisma wybrane t. 2: Teatr czytany, Warszawa 1991.
J. Kott, Zjadanie bogów. Szkice o tragedii greckiej, Kraków 1986.
J. Kott, Płeć Rozalindy, Kraków 1992.
E. Morawiec, Powidoki teatru, Kraków 1991.
G. Niziołek, Sobowtór i utopia. Teatr Krystiana Lupy, Kraków 1997.
A. Okońska, Scenografia Wyspiańskiego, Warszawa 1961.
Z. Osiński, "Nie-Boska komedia" w inscenizacji Konrada Swinarskiego, w: tegoż, Teatr Dionizosa. Romantyzm w polskim teatrze współczesnym, Kraków 1972.
Z. Osiński, Grotowski i jego Laboratorium, Warszawa 1980.
Z. Osiński, Teatr "13 Rzędów" i Teatr Laboratorium "13 Rzędów". Opole 1959 - 1964. Kronika - bibliografia, Opole 1997.
A. Pronaszko, Zapiski scenografa, Warszawa 1976.
J. R. Brown (oprac.), Historia teatru, Świat Książki, Warszawa 1999.
T. Sinko, Antyk Wyspiańskiego, Kraków 1916, PAU, wyd. 2, Warszawa 1922.
S. Srebrny, Teatr grecki i polski, Warszawa 1984.
J. Szczublewski, Artyści i urzędnicy, czyli Szaleństwa Leona Schillera, Warszawa 1961.
K. Swinarski, Wierność wobec zmienności, oprac. M. Fik i J. Sieradzki, Warszawa 1988.
J. Walaszek, Konrad Swinarski i jego krakowskie inscenizacje, Warszawa 1991.
Encyklopedia kultury. Teatr - Widowisko, pod red. Marty Fik, Instytut Kultury, Warszawa 2000.
Krytycy o Swinarskim, oprac. M. K. Gliwa, Katowice 2001.
Spotkania z Meyerholdem, PIW Warszawa 1981.
W kręgu teatru monumentalnego, pod red. L. Kuchtówny i J. Ciechowicza, Warszawa 2000
Wprowadzenie do nauki o teatrze, wybór i oprac. J. Degler, t. I - III, Wrocław 1974-1978.
Zbiory recenzji
(ewent. pojedyncze teksty z prasy) następujących autorów:
Elżbiety Baniewicz; Edwarda Csató; Łukasza Drewniaka; Marty Fik; Zygmunta Grenia; Piotra Gruszczyńskiego; Józefa Kelery; Jana Kłossowicza; Jacka Kopcińskiego; Jana Kotta; Elżbiety Morawiec; Grzegorza Niziołka; Tadeusza Nyczka; Konstantego Puzyny; Stefana Treugutta; Andrzeja Wanata; Elżbiety Wysińskiej.
Czasopisma do wykorzystania:
"Pamiętnik Teatralny"; "Dialog"; "Didaskalia"; "Teatr"; "Kultura"; "Przegląd Kulturalny"; "Współczesność"; "Życie Literackie".