Wysłane przez operator w
Omów ten artykuł w kontekście innych wypowiedzi (publicystycznych, eseistycznych, krytyczno- i historycznoliterackich) na temat relacji literatury i życia społecznego. Pozostań głównie w obszarze wieku XIX oraz przełomu XIX i XX stulecia.
1. Dokonaj interpretacji tekstu Irzykowskiego. Odpowiedź na następujące pytania: w którym roku artykuł ten napisano? o jakich dwu rewolucjach mówi autor? Kto powiedział, że Młoda Polska posiwiała w jedną noc? Jakich twórców modernistycznych publicysta wymienia? Jaki ma do nich stosunek? Jakie zarzuty stawia polskiej kulturze? Jaka jest formuła gatunkowa artykułu? Jakie jest generalne przesłanie tego tekstu? Jak ten artykuł jest skonstruowany? Jakich chwytów retorycznych używa autor?
2. Wskaż inne utwory publicystyczne (krytyczne), w których podnoszona jest relacja łącząca literaturę i życie społeczne (narodowe), np. Jana Pawła Woronicza rozprawy O pieśniach narodowych, artykuł Kazimierza Brodzińskiego O klasyczności i romantyczności, tudzież o duchu poezji polskiej, rozprawy Maurycego Mochnackiego, wypowiedzi Adama Mickiewicza, np. w III wykładzie kursu pierwszego Prelekcji paryskich, teksty polemiczne Stanisława Ropelewskiego (emigracyjnego krytyka poezji Juliusza Słowackiego), Juliana Klaczki, wybrane artykuły Edwarda Dembowskiego; a także artykuł Ludwika Szczepańskiego Sztuka narodowa, manifesty Stanisława Przybyszewskiego, wypowiedzi Zenona Przesmyckiego-Miriama, artykuł Stefana Żeromskiego Literatura a życie polskie. Umieść na tej liście inne pozycje krytyczne na podobny temat, np. pisarzy pozytywistycznych. Dokonaj analizy porównawczej, zestawiając tekst Irzykowskiego z wybraną wypowiedzią lub wypowiedziami.
3. Czy z którymś z wymienionych krytyków Irzykowski jako autor Dwu rewolucji mógłby zawrzeć sojusz? Skąd ta wspólnota opinii łącząca wielu publicystów, a skąd odrębność, wyjątkowość Irzykowskiego – co o tym zadecydowało, powody biograficzne, duchowe, kulturowe?
4. Jakie koncepcje krytyczne dotyczące powinności literatury obowiązywały w XIX wieku? Jakie argumenty przytaczano na rzecz konieczności podporządkowania literatury i artystów życiu zbiorowemu? Czy argumenty te przemawiają do Ciebie dzisiaj? Dlaczego akurat Irzykowski z nich się wyłamywał? Dlaczego ta sztuka nie udała się Żeromskiemu?
5. Jak opozycja życie artystyczne - życie zbiorowe przedstawiała się w wieku XX? Zarysuj skrótowo biegunowe postawy.
Źródła:
K. Irzykowski, Dwie rewolucje, w tegoż: Czyn i słowo. Glossy sceptyka, Warszawa 1913; możesz korzystać z różnych miejsc publikacji tego tekstu (także z wersji dostępnej w internecie za pośrednictwem Federacji Bibliotek Cyfrowych: http://fbc.pionier.net.pl/details/nn8Vk8q), najlepiej opracowany tekst w: K. Irzykowski, Pisma, pod red. A. Lama. Czyn i słowo oraz Fryderyk Hebbel jako poeta konieczności. Lemiesz i szpada przed sądem publicznym. Prolegomena do charakterologii, Kraków 1980.
J.P. Woronicz, Pisma wybrane, oprac. M. Nesteruk, Z. Rejman. Wrocław 2002, BN I 299.
K. Brodziński, Wybór pism, pod red. A. Witkowskiej. Wrocław 1966, BN I 191.
M. Mochnacki, Pisma krytyczne i polityczne, wstęp Z. Przychodniak, wybór i opracowanie J. Kubiak, E. Nowicka, Z. Przychodniak, Kraków 1996.
A. Mickiewicz, Prelekcje paryskie. Wybór, przekład z fr. i komentarze L. Płoszewski, wybór, wstęp i opracowanie M. Piwińska, t. 1-2, Kraków 1997.
S. Ropelewski, Pisma krytyczne, wstęp i opracowanie J. Lyszczyna. Katowice 2014 (dostęp internetowy: http://wydawnictwo.us.edu.pl/sites/wydawnictwo.us.edu.pl/files/pisma_kry...).
J. Klaczko, Pisma polskie w układzie i z objaśnieniami Ferdynanda Hoesicka, Warszawa 1902 (dostęp internetowy: http://cyfrowa.chbp.chelm.pl/dlibra/doccontent?id=11947&dirids=1).
E. Dembowski, Pisma, t. 1-5, pod red. A. Śladkowskiej i M. Żmigrodzkiej, Warszawa 1955.
Teksty młodopolskie dostępne w antologii M. Podrazy-Kwiatkowskiej.
Stefan Żeromski, Literatura a życie polskie, w: tegoż, Sen o szpadzie i sen o chlebie, Warszawa Kraków 1923 (dostęp internetowy: https://polona.pl/item/3055107/34/).
Opracowania:
M. Żmigrodzka, Edward Dembowski i polska krytyka romantyczna, Warszawa 1957.
J. Kulczycka-Saloni, Programy i dyskusje literackie, w: Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu, t. 1, red. J. Kulczycka-Saloni, H. Markiewicz, Z. Żabicki, t. 1, Warszawa 1965.
A. Walicki, Filozofia a mesjanizm. Studia z dziejów filozofii i myśli społeczno-religijnej romantyzmu polskiego, Warszawa 1970.
J. Szacki, Tradycja. Przegląd problematyki, Warszawa 1971.
T. Burek, Cztery dyskusje Karola Irzykowskiego. Prolegomena, w: Problemy literatury polskiej lat 1890-1939. Seria 1, red. H. Kirchner, Z. Żabicki, Wrocław 1972.
W. Głowala, Sentymentalizm i pedanteria. O systemie estetycznym Karola Irzykowskiego, Wrocław 1972.
M. Podraza-Kwiatkowska, Wstęp, w: Programy i dyskusje literackie okresu Młodej Polski, oprac.
M. Podraza-Kwiatkowska, Wrocław 1973.
Swojskość i cudzoziemszczyzna w dziejach kultury polskiej, pod red. Z. Stefanowskiej, Warszawa 1973.
J. Kulczycka-Saloni, Wstęp, w: Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu, oprac. J. Kulczycka-Saloni, Wrocław 1985.
E. Sarnowska-Temeriusz, T. Kostkiewiczowa, Krytyka literacka w Polsce w XVI i XVII wieku oraz w epoce oświecenia, Wrocław 1990.
M. Głowiński, Ekspresja i empatia. Studia o młodopolskiej krytyce literackiej, Kraków 1997.
R. Nycz, Wynajdywanie porządku. Karola Irzykowskiego koncepcje krytyki i literatury, w: tegoż, Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Wrocław 1997.
M. Strzyżewski, Mickiewicz wśród krytyków. Studia o przemianach i formach romantycznej krytyki w Polsce, Toruń 2001.
Maniak, dziwak, impertynent? Spory (o) Karola Irzykowskiego [skrócony zapis debaty z udziałem, Ewy Paczoskiej, Mateusza Chmurskiego, Katarzyny Sadkowskiej, Piotra Kieżuna], „Kultura Liberalna” 2015, nr 358 [dostęp internetowy: http://kulturaliberalna.pl/2015/11/17/debata-karol-irzykowski-paczoska-c....