Wysłane przez kg_sekretarz w
Przenikanie się obu form przywołanych w tytule tematu, korzystanie przez literaturę „wysoką” z wątków i tematów popularnych ‒ elementów sensacji, powieści kryminalnej itd., ale także „popularyzacja” wątków literatury wysokiej w szerokim obiegu literackim ‒ to zjawiska obecne w literaturze już u schyłku XVIII wieku a wcześniej w tradycji literatury romansowej (a także oralnej).
Tak sproblematyzowanej analizie proponujemy poddać twórczość następujących pisarzy, zarówno tych, którzy wykorzystują różne cechy gatunków popularnych lub prowadzą z nimi grę, jak i tych, którzy realizują się jako pisarze wyłącznie w gatunkach popularnych. Można także spróbować poddać analizie porównawczej utwory z półki „elitarnej” i „popularnej” realizujące podobną problematykę i przedstawiające podobny typ bohatera (np. E. Orzeszkowa – M. Rodziewiczówna).
Praca na tak sformułowany temat powinna stanowić próbę odpowiedzi na następujące wybrane problemy/zagadnienia:
Dyspozycje ogólne:
‒ prehistoria i historia literatury popularnej: literatura oralna, gatunki romansowe i awanturnicze, literatura brukowa ‒ ich miejsce w obszarze piśmiennictwa;
‒ literatura popularna a kształtowane się polskiej powieści w okresie oświecenia, powieść – romans;
– trudności terminologiczne;
‒ niejasna granica i jej przyczyny – powieści, które są postrzegane, zarówno jako elitarne, jak i popularne;
‒ powieść jako gatunek zyskujący największą popularność w XIX wieku: powieść przygodowa i sensacyjna;
‒ literatura popularna sto lat temu; powieść popularna w oczach krytyków na przełomie XIX i XX w.;
‒ literatura popularna i elitarna wobec siebie nawzajem – wzorce, inspiracje, naśladownictwa;
‒ porównanie obecności tych samych motywów literackich, topiki, typu bohatera w literaturze „elitarnej” i „popularnej”;
‒ literatura „elitarna” jako gra z motywami literatury popularnej (np. powieści S.I. Witkiewicza);
‒ Kwestia smaku? Kicz i „zły gust” w literaturze popularnej;
‒ konstrukcja bohatera i świata przedstawionego wybranych dzieł literatury popularnej (wiek XIX‒XXI);
‒ z czego wynika dzisiejsza atrakcyjność gatunków popularnych? (np. inspiracje nowych mediów, filmu, piosenki, kontekst postmodernizmu);
‒ współczesne gry z gatunkami popularnymi (romans, kryminał);
‒ literatura popularna a literatura elitarna wobec najważniejszych problemów współczesności (np. współczesne polskie kryminały – między literaturą rozrywkową a społeczną diagnozą);
Dyspozycje/Pytania pomocnicze:
‒ dlaczego literatura popularna jest popularna? funkcje i role literatury popularnej w świecie czytelnika;
‒ modele kobiecości i męskości w literaturze popularnej dawniej i dziś;
‒ polska literatura popularna w kontekście twórczości europejskiej i amerykańskiej;
‒ powieść historyczna a powieść popularna – kwestia gatunku postrzeganego jako wysokoartystyczny, lecz po upływie dekad odbieranego jako wzorzec (a przez niektórych – jako przykład) literatury popularnej (zwł. twórczość Kraszewskiego i Sienkiewicza);
‒ gatunki popularne jako wzorzec narracyjny dla literatury elitarnej (np. twórczość Doroty Masłowskiej w kręgu tekstów hip-hopowych).
Literatura:J. Alex [Maciej Słomczyński], Powiem wam jak zginął, wyd. dowolne.
J. Bator, Ciemno, prawie noc, Warszawa 2012.
M. Choromański, Zazdrość i medycyna, wyd. dowolne.
P. Gojawiczyńska, Dziewczęta z Nowolipek, wyd. dowolne.
W. Gombrowicz, Opętani, Kraków 1999.
S. Grabiński, Nowele, wyb. A. Hutnikiewicz, oprac. B. Górska, Kraków 1980.
K. z Tańskich Hoffmannowa, Dziennik Franciszki Krasińskiej w ostatnich latach Augusta III napisany, oprac. I. Kotowa, Wrocław 2006.
M. Krajewski, Śmierć w Breslau, Wrocław 1999.
W. Łoziński, Zaklęty dwór, wyd. dowolne.
D. Masłowska, Paw królowej, Warszawa 2005.
Z. Miłoszewski, Ziarno prawdy, Warszawa 2011.
H. Mniszkówna, Trędowata, wyd. dowolne.
A.F. Ossendowski, Przez kraj ludzi, zwierząt i bogów, Poznań 2009.
S. Piasecki, Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy, posłowie W. Bolecki, Warszawa 1994.
W.S. Reymont, Wampir, oprac. T. Jodełka-Burzecki i I. Orlewiczowa, Warszawa 1975.
M. Rodziewiczówna, Dewajtis, Kraków 1985.
K. Przerwa-Tetmajer, Anioł śmierci, Kraków 2004.
L. Tyrmand, Zły, Warszawa 1954.
J. Weyssenhof, Soból i panna, Kraków 2003.
M. Wirtemberska, Malwina czyli domyślność serca, Warszawa 1978/Kraków 2002.
S.I. Witkiewicz, Pożegnanie jesieni, oprac. A. Micińska, Warszawa 1992 (także: oprac. W. Bolecki, Wrocław 2014, BN I, nr 323).
G. Zapolska, Kaśka Kariatyda, Kraków 1957.
S. Żeromski, Dzieje grzechu, Warszawa 1956.
J. Austen, Duma i uprzedzenie, tłum. A. Przedpełska-Trzeciakowska, wyd. dowolne.
A. Christie, Zabójstwo Rogera Ackroyda, tłum. J. Zakrzewski, wyd. dowolne.
A.C. Doyle, Sherlock Holmes – dowolna powieść.
J.F. Cooper, Ostatni Mohikanin, tłum. T. Evert, wyd. dowolne.
A. Dumas, Hrabia de Monte-Christo, tłum. J. Rogoziński, wyd. dowolne.
A. Dumas, Trzej muszkieterowie, tłum. J. Guze, wyd. dowolne.
K. May, Winnetou, wyd. dowolne.
V. Hugo, Nędznicy, wyd. dowolne.
E.A. Poe, wybrane nowele (np. Zabójstwo przy Rue Morgue, Czarny kot, Zagłada domu Usherów, William Wilson). wyd. dowolne.
J.J. Rousseau, Nowa Heloiza, tłum. i oprac. E. Rzadkowska, Wrocław 1962, BN II, nr 136.
R.L. Stevenson, Doktor Jekyll i pan Hyde, wyd. dowolne.
E. Sue, Tajemnice Paryża, Warszawa 1987.
Opracowania:
W.J. Burszta, M. Czubaj, Kryminalna odyseja oraz inne szkice o czytaniu i pisaniu, Warszawa 2010.
A. Dec, Kilka uwag o powieści-flądrze na młodopolskim rynku czytelniczym, „Literatura i Kultura Popularna” nr II, Wrocław 1992.
U. Eco, Superman w kulturze masowej. Powieść popularna: między retoryką a ideologią, tłum. J. Ugniewska, Warszawa 1998.
A. Fulińska, Dlaczego literatura popularna jest popularna?, „Teksty Drugie” 2003, z.4 (dostępny także na stronie Humanistyki Cyfrowej IBL PAN).
A. Gemra, Literatura popularna ‒ literatura gatunków?, w: Retoryka i badania literackie: rekonesans, pod red. J. Lichańskiego, Warszawa 1998, s. 55‒74.
A. Gemra, A. Mazurkiewicz, Literatura i kultura popularna: badania i metody, Wrocław 2014.
M. Kochanowski, Melodramatyzm i powieść. Od rytuału do sensacji (Żeromski, Mniszkówna, Strug), Białystok 2015.
M. Kochanowski, Powieści Witkacego wobec schematów literatury popularnej, Białystok 2007.
J. Kolbuszewski, Od Pigalle po Kresy. Krajobrazy literatury popularnej, Wrocław 1994.
A. Martuszewska, Jak szumi Dewajtis? Studia o powieściach Marii Rodziewiczówny, Kraków 1989.
A. Martuszewska, „Ta trzecia”. Problemy literatury popularnej, Gdańsk 1997.
A. Martuszewska, J. Pyszny, Romanse z różnych sfer, Wrocław 2003.
A. Moles, Kicz czyli sztuka szczęścia. Studium z psychologii kiczu, tłum. A. Szczepańska, E. Wende, Warszawa 1978.
J. Nowakowski, Estetyka fascynacji w modernistycznej powieści popularnej, „Literatura i Kultura Popularna”, t. II, Wrocław 1992.
J. Nowakowski, W kręgu obiegowych ideałów estetycznych. Szkice o literaturze popularnej, Rzeszów 1980.
I. Poniatowska, Modernizm bez granic: wielkie tematy nowoczesności w polskich powieściach popularnych drugiej połowy XIX wieku, Warszawa 2014.
Relacje miedzy kulturą wysoką i popularną w literaturze, języku, edukacji, red. B. Myrdzik, M. Karwatowska, Lublin 2005.
M. Ryszkiewicz, Współczesna polska powieść kryminalna w kręgu literatury popularnej i wysokoartystycznej, [w:] Człowiek: zjawiska i teksty kultury w komunikacji społecznej, red. M. Karwatowska, R. Litwiński, A. Siwiec, Lublin 2015.
Słownik literatury popularnej, red. T. Żabski, Wrocław 2006.
P. Śliwiński, Tadeusz Dołęga-Mostowicz, Poznań 1994.
Tropy literatury i kultury popularnej, red. S. Buryła, L. Gąsowska, D. Ossowska, Warszawa 2014.
A. Witkowska, Wstęp, w: Polski romans sentymentalny, Wrocław 1971, BN I, nr 206.